KIVRIMLAR (SÜNÜMLÜ / SÜNEK DEFORMASYON)
1. Tanım ve genel bilgiler
Tabakalı kayaçların tektonik kuvvetlerin etkisiyle kazandıkları dalga şeklindeki deformasyon yapılarına kıvrım, meydana gelen olaya da kıvrımlanma denir. Bu yapı kubbe (antiklinal) veya çanak (senklinal) şeklinde olabilir (Şekil VI.1).
GEVREK DEFORMASYON / EKLEMLER
Kayaçlarda düzgün yüzeyler boyunca meydana gelmiş düzlemlere kırık / çatlak (fracture) adı verilir. Genelde, arazi çalışmalarında kayaçlara yakından bakıldığında, kayaç üzerinde değişik istikametlerde gelişmiş olan bu kırıklar / çatlaklar görülür. Kayacı oluşturan taneler arasındaki bağın kopması o kayacın kırılmasına, dolayısıyla kırık düzlemlerinin oluşmasına neden olur. Bu kırık sistemleri kayaçları bir bakıma parçalara bölmüştür. Bu kırıklar boyunca gözle görülebilen bir hareket varsa bu kırıklara ‘fay’, eğer yoksa veya çok az bir hareket varsa bu kırıklara ‘eklem’ adı verilir.
FAYLAR (FAULTS)
Tanım ve genel bilgiler
Kayaçların bir düzlem boyunca gözle görülecek miktarda kayma göstermesi olayına faylanma (faulting), bu olay sonucu meydana gelen yapıya da fay (fault) adı verilir.
Faylarda kayma hareketinin oluştuğu düzleme fay düzlemi (fault plane) veya fay aynası denir.
Faylarda kırılma yüzeyinin (fay düzlemi) her iki tarafında yer alan kayaç topluluklarına blok
adı verilir. Fay düzleminin iki yanındaki bu bloklar bu düzleme sürtünerek ve değişik doğrultularda kayarak birbirlerine nazaran yer değiştirirler.
Fay düzleminin üst kısmında kalan bloğa tavan bloğu (hanging wall) altta kalan bloğa ise taban bloğu (foot wall) adı verilir.
Kayaçların bir düzlem boyunca gözle görülecek miktarda kayma göstermesi olayına faylanma (faulting), bu olay sonucu meydana gelen yapıya da fay (fault) adı verilir.
Faylarda kayma hareketinin oluştuğu düzleme fay düzlemi (fault plane) veya fay aynası denir.
Faylarda kırılma yüzeyinin (fay düzlemi) her iki tarafında yer alan kayaç topluluklarına blok
adı verilir. Fay düzleminin iki yanındaki bu bloklar bu düzleme sürtünerek ve değişik doğrultularda kayarak birbirlerine nazaran yer değiştirirler.
Fay düzleminin üst kısmında kalan bloğa tavan bloğu (hanging wall) altta kalan bloğa ise taban bloğu (foot wall) adı verilir.
FAYLARIN TANINMA KRİTERLERİ
Fayların tanınması için kullanılan kriterler:
1. Fayların kendilerine has ve içsel özellikleri
2. Jeolojik ve stratigrafik birimler üzerindeki etkileri
3. Topoğrafya (fizyografik unsurlar) üzerindeki etkileri
3. Topoğrafya (Fizyografik Unsurlar) Üzerindeki Etkileri
Bir çok aktif ve aktif olmayan fayların topoğrafya, akarsu yatakları ve yeraltı suyu akması üzerinde önemli etkileri vardır.
A – Fay Sarplıkları
Genelde topografya eğimindeki an değişiklikle tanımlanan çizgisel yapılar: topoğrafya eğimindeki ani kırılma
NORMAL FAYLAR
Genişlemeli tektonik rejimlerde (extensional tectonic regime) oluşan önemli yapılar olup bu rejimlerin genel bir göstergesi sayılırlar.
TERS VE BİNDİRME FAYLARI
Ters ve bindirme fayları sıkışmalı tektonik rejimlerin (compressional / contractional tectonic regimes) denetimi ve etkisi altında gelişirler. Basınç kuvvetleri, kayaçların dayanımlılıklarını aştığında, o ana kadar kıvrılarak plastik özellikle cevap vermiş kayaçlar bu kez kırılarak ters ve bindirme fayları oluştururlar.
Ters faylar, fay düzleminin eğim açısına göre, değişik isimlerle ifade edilir. Eğim derecesi 45° den az olanlara küçük açılı ters fay, 45° den büyük olanlara büyük açılı ters fay, 10°-35° arasında olanlara bindirme (thrust), eğim açısı çok düşük olanlara da (0°-10°) örtü fayı veya nap (overthrust, nappe) denir.
Ters faylar, fay düzleminin eğim açısına göre, değişik isimlerle ifade edilir. Eğim derecesi 45° den az olanlara küçük açılı ters fay, 45° den büyük olanlara büyük açılı ters fay, 10°-35° arasında olanlara bindirme (thrust), eğim açısı çok düşük olanlara da (0°-10°) örtü fayı veya nap (overthrust, nappe) denir.
DOĞRULTU-ATIMLI FAYLAR
- Hareket vektörü fayın doğrultusuna paralel, eğim yönüne dik olan faylardır.
Sapma Açısı: 00°
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)