c) ÇİMENTO VE ÇİMENTOLAMA

Çimento : Sondajlarda  çimento değişik amaçlarla kullanılır. Bunların başında kuyudaki muhafaza borularının çimentolanması gerekir. Sondaj kuyularında kullanılarak çimentolar API  tarafından standardize edilmişlerdir. Kuyuya enjekte edilen harcın viskozite,koyulaşma zamanı ve mukavemeti en önemli fiziksel özelliklerdendir.Bunlardan viskozite ve koyulaşma zamanı, harcın enjeksiyonu süresince pompalanabilirliği yönünden ayrı bir önem taşırlar.Çimento harçları gerçek anlamda akışkan olmadıklarından viskozite deyimi bunlar için çok kullanılma.Bunun yerine "koyuluk" deyimi kullanılır ve birimi "poise"dir.Koyulaşma zamanı koyuluğun 100 poise'a erişmesi için geçen  zaman olarak tanımlanır.Sıcaklık ve basınç koyulaşma zamanını azaltıcı yönde etkiler.

Kullanılacak derinlik ve basınç etkisine göre çimentolar şu gruplara ayrılır


  • A sınıfı çimentolar : 6000 ft derinliğe kadar kullanılabilirler
  • B sınıfı çimentolar : 6000 ft derinliğe kadar kullanılabilirler.Normal ve sülfata çok dayanıklı iki türü vardır.
  • C sınıfı çimentolar : 6000 ft derinliğe kadar kullanılabilirler.Çabuk donarlar.Normal sülfata çok dayanıklı iki türü vardır.
  • N sınıfı çimentolar : 6000-9000 ft arası derinliklerde kullanılırlar.Oldukça yüksek sıcaklık ve basınca dayanıklıdırlar.Çabuk donarlar.Normal ve sülfata çok dayanıklı iki türü vardır.


  • D sınıfı çimentolar: 6000-12.000 ft arası derinliklerde kullanılırlar.Oldukça yüksek sıcaklık ve basınca dayanıklıdırlar.Çabuk donarlar.Normal ve sülfata çok dayanıklı iki türü vardır.
  • E sınıfı çimentolar: 6000-14.000 ft arası derinliklerde kullanılırlar.Oldukça yüksek sıcaklık ve basınca dayanıklıdırlar.Çabuk donarlar.Normal ve sülfata çok dayanıklı iki türü vardır.
  • F sınıfı çimentolar: 6000-14.000 ft arası derinliklerde kullanılırlar.Oldukça yüksek sıcaklık ve basınca dayanıklıdırlar.Çabuk donarlar.Normal ve sülfata çok dayanıklı iki türü vardır.
Çimentoya katılan yardımcı maddeler : Aşağıda belirtilen özellikleri kontrol etmek için çimentoya bazı maddeler katılır.Bunlar;

  • Yoğunluğun arttırılıp-azaltılması,
  • Birim maliyeti azaltılması,
  • Koyulaşma zamanın yavaşlatılıp hızlandırılması,
  • Mukavameti arttırmak,
  • Kaçmalardan korunmak,
  • Kırılganlığı,dayanıklılığı düzeltmek,
  • Su kaybını azaltmak,
Kullanılan katkı maddelerinin önemlileri arasında bentonit,perlit,puzzon,diatomik toprak,glisonit,kalsiyum klorür,sodyum klorür yer alır.

Çimentolama : Muhafaza borusu dizisinin kuyuya indirildikten sonra sabitlenmesi gerekir.Çimentolama, dizi ile kuyu cidarı arasındaki boşluğun çimento ile doldurulması ile yapılır. Bu işlem, hazırlanan çimento harcının boru dizisi içinden pompalanıp,kuyu tabanında boşluğa geçirilmesi ile sağlanır. Diğer bir ifade ile çimento aynen çamur dolaşımında olduğu gini kuyu cidarı ile boru arasında boşluktan yükselir ve borular çimentolanmış olur.

Sondaj kuyularının çimentolanması sırasında gerekli donanım,yerüstü ve yeraltı donanımı olmak üzere ikiye ayrılır.Yerüstü donanımının en önemli parçası çimento pompalanır.Pompalar ve karıştırıcılar tanklarla birlikte özel çimento kamyonlarına monte edilmiş olarak bir arada bulunurlar.

Çimento kamyonunda hazırlanan harcın boru dizisine pompalanabilmesi,dizinin üst ucuna bağlanan" casing-çimento başlığı" aracılığı ile sağlanır

Yeraltı donanımının önemli parçası muhafaza borusu dizisinin alt ucuna bağlanan "kılavuz" ve " yüzdürme başlığı" dır. Kılavuz muhafaza borusunun en alttaki borusunun ucuna bağlanır.Ucu yuvarlak olup, yan tarafında delikler vardır. Bu yuvarlak özelliği ile kuyu içinde takılmadan ilerler.Yüzdürme başlığı ise bir geri tepme valfı içerir ve sıvıların iniş sırasında delikten içeri girmesini engeller. Bunlar plastik veya çimento gibi, matkap tarafından parçalanabilecek bir maddeden yapılmışlardır.

Kuyuda gerekli çimentolama işlemi bittikten sonra 24 saatten az olmamak üzere çimentonun sertleşmesi ve donması beklenir.Bu süre bittikten sonra yeniden sondaja devam edilir.

Çimentolama için gerekli çimento, çimentolanacak bölgenin hacmi ile hesaplanır.Bu hacim delik çapı ile belirlenir.Delik çapı kuyu boyunca değişiklik göstereceğinden kalibrasyon logları ( caliper log) alınır buna göre hesaplanır.

normal muhafaza borusu çimentolamasının yanı sıra, kademeli çimentolama, basınçlı çimentolama, tapa çimentolaması gibi işlemler de yapılır. Bunlardan kademeli çimentolama, çimentolamanın tek kademede yapılmadığı durumlarda kullanılır. İlk önce deliğin alt kısmı çimentolanır, daha sonra donmadan ikince kademe için çimentolama yapılır. Basınçlı çimentolama belirli zonlara basınçla çimento göndererek tıkama yapmak için uygulanır. Tapa çimentolama ise, delik tabanına çimento göndererek, çimentodan bir tapa oluşturarak,tabandan gelen suyu önlemekkuyuyu terk etmek, kaçaları önlemek, kuyuyu saptırmada kullanılacak sert bir zemin elde etmek için yapılan işlemlerdir.