LİNYİTLER

Kahverengi kömür veya esmer kömür adı verilen linyitler %60-70 oranında C içeren kahve renkli ve siyah kömürlerdir. bunlar taş kmürlerinden daha genç, turbalardan daha yaşlıdırlar. Pratikte yapılan sınıflamaya göre bunlar; yumuşak linyitler ve sert linyitler olmak üzere ikiye ayrılır.

1) Yumuşak Linyitler : Bu kömürler açık kahve-koyu kahve renket, mat ve toprağımsıdır. Turbaya benzerler ancak ondan daha katı ve yoğundur. Çoğu yumuşak linyitlerde makroskobik olarak odun ve yaprak kalıntıları gibi iyi korunmuş bitki dokuları gözlenmiş  olabilir. Ocaktan  yeni çıkarılmış yumuşak linyit %35-70 arasında nem içerir. Kalori değeri 4000 kkal/kg'dan daha aşağıdadır. C içeriği kuruve nemsiz kömürde %60-70 arasındadır. Optik olarak ışığı yansıtma değerleri son derece düşüktür.

2) Sarı Linyitler : Bu kömürlerde mat ve parlak linyitler olarak iki gruba ayrılır.

• Mat linyitler : Daha çok taş kömürlerine benzerler. Daha katı ve daha koyu renkte ve oldukça iyi tabakalıdır. Mikroskopta bitki kalıntıları gözlenmektedir. Ocaktan çıkarılmış mat linyit %25-30 arasında nem içerir. Kalori değeri 4000-5000 kkal/kg'dır. C yüzdesi %70 civarındadır.
• Parlak linyitler :Taş kömüründen ayrılması oldukça zordur. Bunlar siyah ve parlak renklidirler. Ocaktan yeni çıkarılmış parlak linyit %8-25 arasında nem içerir. Kalori değeri 5500 ile 7000 kkal/kg arasındadır. C içeriği de %70-75 arasındadır. Mikroskopik açıdan taş kömürüne benzerlik gösterirler. Linyitlerle taş kömürlerini birbirinden ayırırken şu parametreler kullanılır.

Linyitlerde su (Nem) :  Linyitlerde du miktarı genellikle %8 ile 65 arasında değişim gösterir. Hidratasyon suyu turbalara göre daha azdır. Gözenek ve kılcak borulardaki sular önemlidir. Bu su, kurutma yoluyla kaybedilir. Genellikle kömürleşme değeri yükseldikçe nem miktarı azalır. Nem miktarı ayrıca kalorifik değeri önemli oranda düşürür.

Linyitlerde Kül : Linyitlerin yanmasından arta kalan kül değişik mineral maddelerden oluşmaktadır.

endüstriyel yönden : külü bünye külü ve üretim külü olarak iki gruba ayrılır.

• Bünye Külü : Doğrudan doğruya yukarıda bahsedilen yollarla kömürlerin içerisinde yer alan çeşitli mineral maddelerdir. Bunlar kömürlerle birlikte oluşurlar. Bünya külünü azaltmak ve kömürden ayırt etmek mümkün değildir.
• Üretim Külü :  Kömürün çıkarılması sırasında komşu kayaçlardan karışan çeşitli maddelerdir. Bunları yıkamak ve seçip ayırmak mümkündür. Külün içerisinde en fazla olan maddeler : Si, Ca, Fe'dir.Bazen  Al₂O₃  'de aşırı oranlarda bulunabilir. Külün bileşimi değiştikçe erime derecesi değişik değerler alır. Bu ekonomik yönden çok önemlidir. Genel olarak Al ve MgO  çoğalması erime derecesini yükseltir. Buna karşılık Si, K₂O ve Na₂O 'nun artışı erime derecesini düşürür. Kül miktarının artışı ile ısı miktarı azalmakta. buna karşılık linyitlerin özgül ağırlıkları artmaktadır.

Linyitlerin Kalorifik (ısıl) Değeri : Değişik  araştırmacılar linyitlerin asıl değerini yada kalorifik değerini kuru ve külsüz kömürlerden 4000-7000 kcal/kg olarak tanımlanmıştır. Ancak bir çok kömür havzasında alt kalori değeri çok daha aşağılara düşmektedir. Örneğin ülkemizdeki linyitlerin kalori değeri 2000-5000 kcal/kg arasında değişmektedir. Kalori değerini etkileyen faktörlerin başında kömürlerindeki kül miktarı çok önemli yer tutmaktadır. Kül ve nem miktarının azalması kalori değerini yükseltir.

TAŞ KÖMÜRLERİ 

Bu kömürler %70 ile %90 arasında C içeren siyah , parlak ve mat renkli sert kompakt ve masif kömürlerdir. Bu kömürlerin kalori değeri 7000 kcal/kg civarındadır. Kuru ve külsüz kömürlerde bu oran daha da yüksektir. Kömürleşme derecesinin çok yüksek olması nedeni ile hiçbir bitkisel artık izi görülmez. Bu kömürler esas olarak Paleozoik devrinde ( özellikle Karbonifer ve Permiyen ) daha az bir kısmı da Mezozoik başlarında oluşan kömürlerdir.

TAŞ KÖMÜRLERİNİN DAMITILMASI KOKLAŞMASI

Taş kömürlerinin alçak ve yüksek sıcaklıklarda damıtılarak incelenmesi ve ayrıca koklaşmaya neden olmasında büyük önemi vardır. En iyi vitren içeren kömürler koklaşmaktadır. Diğer taş kömürlerinde ise koklaşma olmamaktadır.

Koklaşma olayında basıncın, ısıtma hıznın ve miktarının rolü büyüktür. Bir koklaşma olayında başlıca şu dönemlerden geçilir ;

• 200 C' ye kadar hidroskopik nem ve emilmiş CH₄  ,CO₂   N, O gibi gazlar kömürden ayrılır.
• 200 C' nin üzerinde bünyedeki su uçar.
• 300 C civarında çeşitli ürünlerin çıkması ile bir yumuşama başlar.
• 350 C civarında yumuşama sona erer.
• 425-550 C arasında ısıtma hızına bağlı olarak malzeme tekrar katı halde döner.

Isının 500 C'ye  kadar gelmesiyle gerçekleştirilen koklaşma olayında 1 ton taş kömüründen 400m3 gaz, 350 kg kok 45 kg katran, 10 kg benzol ve 2,5 kg amonyak elde edilir.

ANTRASİTLER 

%90' dan fazla C içeren kompakt, siyah metalik demir parlaklığında olan kömürlerdir. Nem oranı %10'un altındadır. Kül oranı  % 25-35 dolayındadır. İleri derecede diyajenez geçirmiş kömürlerdir. Metalik parlaklığı ve sertliği nedeniyle süs eşyası yapımında kullanılabilir.