Dünyada İlk petrol kuyusu ABD Pennsylvania'da 1859 yılında Albay Drake adlı bir sondajcı tarafından yapılmış olup, 20 metrelik sondaj darbeli sondaj metodu ile açılmıştır
Bilinen ilk karotlu sondaj 1864 yılında İtalya-Fransa arasındaki bir tünelde Leschot isimli bir İsviçreli tarafından açılmıştır
Dünyada ilk döner sondaj 1867 yılında aBD Pennsylvania'da bir kömür madeninde Bullock tarafından 200 m olarak yapılmıştır.
Türkiye' de bilinen en eski sondajın 1887 yılında İskenderun'a bağlı Çengen köyünde petrol araştırması amacı ile yapıldığı sanılmaktadır. Bilinen ikinci sondaj çalışması petrol arama amacıyla 1892 yılında Tekirdağ-Mürefte-Gaziköy' de yapılmıştır. Belgeleri olan ilk petrol arama sondajı 1898 yılında Tekirdağ-Şarköy'de açılmıştır. Yazılı belgeleri bulunan ilk su sondajı 1920 yılında İstanbul-Bakırköy'de açılmıştır.
Türkiye'de ilk derin petrol kuyusu 1934 yılında Midyat'ta 1351 m. derinlikte açılmıştır.
SONDAJIN TANIMI VE AMACI
Yeraltı hakkında bilgi elde etmek ve yeraltında bulunan doğal kaynakları arayıp bulmak ve yeryüzüne çıkarmak için, yüzeyden yeraltına doğru aletlerle delik açma yada kazma işlemine "sondaj" denir. Bu işlem için kullanılan aletlere " sondaj donanımı ", açılan deliğe " kuyu " sondajı yapan kişiye " sondör ", sorumlu mühendise de " sondaj mühendisi " veya " kuyu mühendisi " denir. Bir sondajda, sondaj işlemini yapan gereçlerin tümüne birden " sondaj dizisi ", sondaj takımı veya delme takımı ismi verilir.
Sondajın açılma amaçları :
- Esas çalışma konusu ile ilgili bilgilerin elde edilmesi için sondaj yapılır. Örneğin bir maden yada petrol yatapına ulaşmak veya büyük yapıların ( baraj,tünel vs.) temeli için gerekli olan bilgiler elde etmek için sondajlar yapılır.
- Sondajlardan elde edilen verilere göre yeraltı uygun özellikler taşımayabilir. Bunun için yeni sondajlar ve başka işlemler yapılarak ortam iyileştirilir.
- Özellikle petrol ve doğal gaz sahalarında üretim ancak sondaj yoluyla gerçekleştirilir.Bunun için petrol sahalarında çok sayıda üretim kuyuları açılır.
Sondaj çeşitleri ve Sınıflamalar :
Derinliğe göre sınıflama :
- Sığ Sondajlar : Bu sondajlar derinliği 500 metreye kadar olan sondajlardır. Maden, su ve temel sondajları bu gruba girer. Bunların donanımı küçük araçlarla veya insan gücüyle taşınabilirler.
- Derin Sondajlar : Derinliği 5000 metreyi bulan sondajlardır. Bunlar genellikle petrol ve doğal gaz arama ve üretim faaliyerlerinde yapılan sondajlardır. Ayrıca jeotermal enerji sondajları da bu gruba girer. Bunların donanımları çok ağır olup, büyük makinelerle taşınırlar.
- Çok Derin Sondajlar : Bu tip sondajlar daha çok araştırma amaçlı yapılan sondajlardır. 11 bin metreye kadar açılan sondajlar vardır. Bunlar son derece pahalı ve zor işlemleri olan sondajlardır. Daha çok araştırma amaçlı sondajlardır.
Derinlik çapına göre Sınıflama :
- Dar çaplı Sondajlar : Delik çapı 6 inç (152.4 mm)' ten daha küçük olan sondajlardır.
- Geniş çaplı Sondajlar : Delik çapı 6-24 inç ( 152.4-609.6 mm ) arasında olan sondajlardır.
- Çok Geniş çaplı Sondajlar : Delik çapı 24'inç ten daha geniş çaplı sondajlardır.
Yapıldıkları yere göre Sınıflama :
Karalarda yapılan Sondajlar
- Yer üstünde yapılan sondajlar
- Yeraltında ( tünel/galeri) yapılan sondajlar
Denizlerde yapılan Sondajlar :
- Sığ sularda yapılan sondajlar
- Açık derin denizlerde yapılan sondajlar
Açılış amacına göre Sondajlar :
- Arama sondajları
- Geliştirme sondajları
- Üretim sondajları
- Yardımcı sondajlar
Aranan madde türüne göre sınıflama :
- Petrol ve doğal gaz sondajları
- Maden sondajları
- Kömür sondajları
- Jeotermal enerji sondajları
- Su sondajları
- Temel sondajları
- Enjeksiyon sondajları