1) Limnik Kömür Havzaları
Limnik kömür havzalarına örnek olarak, denizlerden uzakta kıta içlerinde gelişmiş olan göl ortamlarını verebiliriz. Örneğin, Dünyada Permiyen yaşlı bir çok kömür havzası eski göl ortamlarında gelişmiştir. Bu ortamlarda kömür, çoğu gölleri çevreleyen alüvyon ovalarındaki bataklıklarda ve gölün kıyısında gelişen deltalar üzerinde oluşmuştur. Eski bir göl ortamı çökel fasiyesini, diğer çökellerden ayırt etmek için başlıca şu kritlerlerden yararlanılır.
- Göl çökellerinde denizel fosil yoktur. Sadece tatlı fosilleri bulunabilir.
- Göl çökellerinde devirsellik/tortul dönemlilik yaygındır.
- İdeal bir göl ortamında, gölün kenarından ortasına doğru gidildikçe tane boyu küçülür.Ayrıca boylanma iyidir.
- Göl çökellerinde başlıca laminalanma, kuruma çatlakları, ripil marklar, çapraz tabakalanma ve varv gibi tortul yapılar bulunabilir.
- Genellikle göl çökelleri alttan ve üstten diğer karasal çökellerle sınırlıdır. Çünkü bütün göller sonunda dolacağından çökelme regresyonla sona ererek ve ortam kara haline geçecektir.
Limnik kömür havzalarında oluşan kömürlerin önemli özellikleri şunlardır :
- Kömür damarları kalın ve sayıları az formasyonlar halindedir.
- Damarların yayımları daha azalır.
- Denizel trangresif seviyeler ve denizel fosiller yoktur.
- Tektonik hareketlerden daha fazla etkilenmişlerdir.
2) Paralik Kömür Havzaları
Bu tür kömür havzaları, geçiş ortamları olarak adlandırılan denizin kara ile birleştiği yerde, yani kıyı bölgelerinde oluşan havzalardır. Bunlara tipik örnek olarak delta ortamlarını, kıyı alüvyon ovalarını ve çizgisel kırıntılı kıyı ortamlarını verebiliriz. Bu ortamlarda oluşan çökellerin özellikleri kısaca şöyledir:
a) Delta Ortamları : Bir delta ortamında yanal ve düşey yönde genellikle üç ayrı fasiyes gelişir. Delta ilerisinde şeyl ve marnlar, delta şevinde kum, silt ve killer, delta platformunda ise kumlar, dağıtım kanalları ve turba bataklıkları oluşur. Bir deltanın düşey kesitinde altta ince taneli denizel kanallar ve turba bataklıkları oluşur. Bir deltanın düşey kesitinde altta ince taneli denizel çökeller, üste doğru dereceli olarak tatlı su çökellerine geçer, Tane boyu yukarıya doğru irileşir. bir delta bu şekilde bir çok dönemleriden meydana gelebilir. Bir delta fasiyesinde ; delta ilerisinde denizel fosiller ve laminalanma, delta şevinde daha çok çapraz tabakalanma ve deltanın üstüne doğru ise akıntı ripilları, bitki kırıntıları, kanal dolguları ve kömürler yeralır. Delta platforumda oluşan turba bataklıkları kömür oluşumu için en uygun yerlerdir.
b) Kırıntılı Çizgisel Kıyı Ortamları : Kıyıya paralel olarak gelişen set adalarının gerisinde kalan lagün ve bataklıklar da kömür oluşumu için gerekli ortamlar meydana gelebilmektedir. Bu tip ortam ve fasiyeslerin tanınması her şeyden önce set adasının tanınmasına bağlıdır. Set adaları da karaya veya açık denize doğru gelişim gösterebilir ve trangresif veya regresif set adası çökelleri oluşur. Bu durumda set adasının gelişimi bulunarak, set adası gerisindeki lagün ve bataklık ortamlar bulunur. Bu bataklık ortamları kömür oluşumu açısından en uygun yerlerdir.
c) Menderesli Akarsu Çökelleri ve Kıyı Alüvyon Ovaları : Özellikleri menderesli akarsuların oluşturduğu kıyı ortamlarındaki taşkın ovası fasiyeslerinde kömür oluşumu için gerekli ortamlar meydana gelebilmektedir. Menderesli akarsu çökelleri kanal fasiyesi, nokta barı ve taşkın ovası çökel fasiyesleri ile tipiktir. Menderesli akarsu çökellerinin tipik özellikleri arasında tortul dönemlilik/devirsellik, denizel fosik yokluğu, kuruma çatlakları, çapraz tabakalanma, karasal hayvan kemikleri gibi özellikler vardır. Ayrıca bu çökellerde kum+çakıl/çamur oranı %50 dolayındadır. Özellikle taşkın ovalarında gelişen bataklık ortamları kömür oluşumu açısından uygun yerlerdir.
Paralik Kömür havzalarında oluşan kömürlerin özellikleri şçyledir :
- Kömür damarları ince ve çok sayıda
- Tabakalar tektonik hareketlerden daha az etkilenmiştir.
- Kömür tabakaları daha geniş yatay yayılıma sahiptirler.
- Havza içinde sıkça denizli fosiller içeren trangresif seviyeler gözlenir.