f-)Stratigrafi Sınıflama Prensibleri

Geleneksel stratigrafi çalışmalarında genellikle 4 temel birim kategorisi kullanılmıştır. 

1-)Litostratigrafi birimi: istiflenme yasasına (süperpozisyon ilkesi) uyan, kayaç özellikleri ve stratigrafik konum esasına göre ayırtlanan ve sınırlandırılan, genellikle tabakalı, tabla şekilli olan tek bir tabaka veya tabakalar topluluğudur.Sedimanter kayaçların fiziksel ve kimyasal özelliklerini inceleyerek onları haritalanabilir birimler şeklinde organize eder.Örnek: Berdiga Kireçtaşı.

a-)Sınırlar:Litostratigrafi birimlerinin sınırları litolojik değişimlerin gözlendiği sınırlardır.

Dolayısıyla, bir litostratigrafi biriminin alt, üst ve yanal sınırlarının belirlenmesinde, belirgin olan fiziksel bir özelliğin oldukça kesin bir şekilde değişmesi esas alınır.

b-)Mertebeler:

• Formasyon; Litostratigrafi sınıflamasının temel birimidir.
• Üye; formasyonun bir alt bölümüdür.
• Tabaka; formasyon ya da üye içerisinde ayrılmış en küçük litostratigrafi birimidir.
• Grup; İki veya daha fazla sayıda formasyonu kapsayan bir litostratigrafi birimidir.
• Üstgrup; Gruptan daha üst mertebede olan ve birden çok grubu içeren bir litostratigrafi birimidir.

c-)Üye: formasyondan daha alt mertebede resmi bir litostratigrafi birimidir ve her zaman formasyonun bir parçasıdır. Formasyon içinde, kendisine komşu diğer birimlerden litolojik özellikleri bakımından ayırt edilebilir özelliktedir.

d-)Tabaka(lar):Tabaka (veya tabakalar), tortul kayaçların en küçük resmi litostratigrafi birimidir.Bir tortul istif içindeki kömür damarları, volkanik tüf düzeyleri veya başka tür işaretçi katmanlar tipik örneklerdir.

e-)Grup:ortak litoloji özellikleri olan, doğal ilişkili iki veya daha çok sayıda komşu formasyondan oluşan resmi bir litostratigrafi birimidir. Mertebece formasyonun bir üstünde bulunur.

f-)Üstgrup:Belirgin ortak litoloji özellikleri olan iki veya daha çok sayıda komşu grup için üsgrup terimi kullanılır. Benzer şekilde üsgrup adı, coğrafya adı ve “üstgrup” teriminden oluşur.

Litostratigrafi Birimlerinin Tanımlanmasında Göz önünde Tutulacak Kurallar:

A-)Birimin adı

• Uygun coğrafya terimleri
• Adların tekrarlanması
• Kurulmuş adların önceliği ve korunması
• Heceleme farklılıkları ve adlama değişiklikleri
• Farklı ülkeler ve farklı lisanlardaki adlar
• Litostratigrafi birimlerinin adlandırılması

B-)Stratotip (tip kesit): adlandırılmış bir jeolojik birim veya sınır için bir standarttır ve o birimin veya sınırın tanınması ve tanımlanmasında temeli oluşturur. 2 tip özelliğe ayrılır
Birim stratotipi: Bir litostratigrafi veya kronostratigrafi biriminin tanımı için bu stratigrafik istifin en iyi geliştiği alandan örnek alınarak oluşturulan tip kesite, birim stratotipi denir. 
Birim stratotipi, tabakalı bir birim için tip kesit; tabakalanması olmayan bir birim için tip alandır.

C-).Tip yer (tip lokalite) ve tip alan :Bir stratigrafi biriminin ilk olarak tanımlandığı ve tip kesitlerinin bulunduğu coğrafik yere veya yöreye tip yer veya tip lokalite denir.Tip yeri içine alan coğrafik bölgeye de tip alan denir.

D-)Litoloji özellikleri: Litoloji biriminin litolojik özellikleri ana hatları ile açıklanmalı ve ayrıca kendisini diğer komşu birimlerden ayıran özellikler vurgulanmalıdır. 

E-)Kalınlık :Litostratigrafik birimin kalınlığı ve varsa kalınlık değişimleri belirtilmelidir. 
Fosil topluluğu: Litostratigrafi biriminin fosil topluluğu hakkında bilgi verilmelidir.

I-)Yaş :Litostratigrafi biriminin yaşına ilişkin bilgiler verilmelidir.

J-)Deneştirme:Litostratigrafi birimi, daha önce tanımlanmış olan birimlerle deneştirilmelidir. Litodem Birimleri:Bir litodem birimi, kayaç özellikleri esasına göre ayırt edilmiş ve sınırlandırılmış olan, hakim olarak intruzif, aşırı derecede deforme olmuş, ve/veya şiddetli metamorfizmaya uğramış, tanımlanmış bir kaya kütlesidir.

1-)Sınırlar:Litodem birimlerinin sınırları, litolojinin değiştiği yerlerden geçirilir.

2-)Tip yeri:Litodem birimleri, gözlenebilir kayaç nitelikleriyle tanımlanır ve tanınırlar. Birimin yanal ve düşey değişimleri ile dokanak ilişkileri doğru bilgilere dayandırılmalıdır.

3-)Sınıflama: Litodem birimleri sınıflamasında temel birim litodemdir. İki veya daha çok sayıda litodemden oluşmuş kaya topluluğuna takım adı verilir. Eğer takımdan daha yüksek mertebede bir birime gerek varsa, üstakım terimi kullanılır. Karmaşık ve karışık, mertebe olarak takım veya üstakıma karşılık gelir.

4-)Karışık (Melanj):İki veya daha fazla kayaç çeşidi sınıfından (magmatik, metamorfik, tortul) oluşmuş birbirinden kopuk, ilksel ilişkileri korunmamış kaya topluluğu veya karışımıdır.

5-)Karmaşık (Kompleks):İlksel ilişkileri korunmuş, genellikle magmatik ve metamorfik kayaç birimlerinin belirli bir sistem içerisinde, aynı cinsten olanların devamlılık gösterdiği tüm kayaç topluluğuna “Karmaşık” adı verilir.

6-)Masif:İki veya daha fazla karmaşığın bir araya gelmesinden oluşan ve genellikle en az birkaç kilometre eninde ve boyunda olan birimlere “Masif” adı verilir. 

 2-)Biyostratigrafi birimi: fosil içeriğiyle tanımlanan ve ayırtlanan bir kaya kütlesidir.

Fosil içeriklerine göre korele edilebilen birimleri organize eder.Örnek: Discoaster multiradiatus Ara Zonu. 

Biyozon: bir veya daha çok sayıda fosil taksonunu içeren ve bu özelliğiyle komşu biyostratigrafi birimlerinden ayrılabilen bir kaya kütlesi olup, adını bu takson veya taksonlardan alır. Bir biyozonun tanımlanmasını olanaklı kılan ve zona adını veren fosillere zon fosili veya kılavuz fosil denir.
Zon fosilleri ideal olarak;

• hızlı evrimleşen (kısa yaşam menzili),
•  geniş coğrafik dağılıma sahip olan (endemik değil pandemik),
• mümkün olduğunca fasiyeslerden bağımsız olan,
• kolay tanınabilen,
• bol bulunan ve
• genellikle korunabilmelerini olanaklı kılan güçlü sert kavkılara sahip olan fosillerdir. 

Biyostratigrafi Birimlerinin Çeşitleri ve Sınır Tanımları:

a-)Ara zonu (veya aszonu);Tek bir taksonun belgelenmiş en alt ve en üst bulunuşu arasındaki, bir taksonun belgelenmiş en alt bulunuşu ile başka bir taksonun belgelenmiş en üst bulunuşu arasındaki ve farklı iki taksonun belgelenmiş ardışık en alt bulunuşları veya ardışık en üst bulunuşları arasındaki aralık şeklinde olabilir. 3 ana tipi mevcuttur

• Tek bir taksonun belgelenmiş en alt ve en üst bulunuşları arasındaki aralık Takson menzil zonu olarak tanımlanır.
• Bir taksonun belgelenmiş en alt bulunuşu ve başka bir taksonun belgelenmiş en üst bulunuşu arasını içeren aralık. Bu aralık, farklı iki taksonun ortak menzillerini içeriyorsa (yani iki takson aşmalı ise), aşmalı veya ortak menzil zonu olarak adlandırılır.
• Farklı iki taksonun belgelenmiş ardışık en alt bulunuşları veya ardışık en üst bulunuşları arasındaki aralık. Aralık, bir evrimsel soy içindeki ardışık belgelenmiş en alt bulunuşlar arasında olduğu zaman, soy zonu olarak adlandırılır.

b-)Topluluk zonu:Bir topluluk zonu, üç veya daha çok sayıda taksonun birlikte bulunuşuyla ayırt edilen bir biyozondur. Topluluk zonu, mevcut fosillerin tümüne dayandırılabilir veya sadece belirli fosillere sınırlandırılabilir. 2 tip mevcuttur.

• Topluluk zonu veya Senozon: Takson menzil sınırları dikkate alınmaksızın ayırt edilen zon.
• Oppel zonu veya aşmalı menzil zonu: İkiden daha fazla sayıda taksonla ayırt edilen ve içerdiği ayırtman taksonlardan iki veya daha fazlasının belgelenmiş ilk ve/veya son bulunuşlarına dayandırılan sınırlara sahip olan zon.

c-)Bolluk Zonu:Bir veya daha çok sayıda taksonun göreceli bolluğunun, sayısal olarak belirgin maksimumuyla tanımlanan bir biyozondur.

3-)Kronostratigrafi birimi: aynı zaman süresinde oluşmuş tüm kayaçlar için materyal referansı olarak kullanılmak amacıyla oluşturulmuş bir kaya kütlesidir. Örnek: Devoniyen   Sistemi  Kronostratigrafi birimlerinin sınırları eş zamanlıdır, yani izokrondur. Kronostratigrafi, katmanları yaş ilişkilerine dayanan birimler halinde düzenlemeyi sağlar. Kronostratigrafi sınıflamasının amacı, kayaç birimlerinin jeolojik zaman (jeokronoloji) içerisindeki sıralanışlarını ortaya koymaktır.Bu zaman birimleri süresince oluşan tabakalar, yine en büyük mertebeden en küçüğe doğru;Eonotem, Eratem, Sistem, Seri, Kat,Askat 

Kat: Jeolojik zamanın (jeokronolojinin) en küçük birimi olan “çağ” süresi içinde oluşmuş kayaçları kapsayan ve kronostratigrafi birimleri dizisinde en küçük mertebedeki kayaç topluluğuna "kat" adı verilir.

Seri:Jeolojik zamanın bir devre’sinde (Epok) oluşmuş kayaçları kapsayan kronostratigrafi birimine “Seri” adı verilir.Mertebece “Kat”’dan büyük olup, iki veya daha fazla kat içerebilir.

Sistem: Jeokronoloji zamanının belirli bir periyod (devir) süresi içinde oluşmuş bütün tabakalı kayaçların tümüne “sistem” adı verilir. Sistem, kronostratigrafi sınıflamasının temel birimidir.

Eratem:iki veya daha fazla sistemden oluşan bir kronostratigrafi birimidir.

Eonotem: kronostratigrafi birimleri içinde en büyük mertebedir.

4-)Jeokronoloji birimi: bir kronostratigrafi biriminde korunmuş kaya kaydı esasına göre ayırt edilmiş bir zaman bölümüdür. Örnek: Devoniyen Devri.  Jeokronoloji sınıflamasında mertebeler büyükten küçüğe doğru;Eon, Era (Zaman), Periyod (Devir) , Epok (Devre), Çağ, Asçağ

Jeokronoloji Cetveli