c-)Stratigrafik Kontaklar

Farklı litolojik birimler arasındaki düz veya düzensiz yüzeylere kontak veya dokanak denir.

Başlıca kontak türleri:

1-)İntruzif kontak: İntruzif kayaçların yan kayaçlar içine girmesi sonucu oluşurlar.Bu tür kontakların ayırtman özellikleri şunlardır:

• Yan kayaçlarda metamorfizma izleri,
• intrüzyon içinde yan kayaçtan türemiş anklavlar, 
•  Kor kayaç kütlesinden yan kayacın içine doğru uzanan dayklar veya damarlar.

2-)Sedimanter kontak: Çökelme sonucu oluşan kontaklardır.uyumlu veya uyumsuz olabilirler.

a-)Uyumlu Kontaklar:Oluşum zamanının tümüyle temsil edildiği, herhangi bir eksikliğin olmadığı böyle bir diziye, uyumlu dizi veya istif denir.Uyumlu kontaklar dikey yönde; keskin veya derecelitipte olabilir.

• Keskin kontaklar: Farklı litolojiler arasındaki geçişin keskin ve belirgin olduğu sınırlardır. Sedimanter çökelme ortam şartlarının aniden ve hızlı bir şekilde değişmesinin bir sonucu olarak gelişirler.

 

• Dereceli (tedrici)  dokanak: Farklı litolojiler arasındaki geçişin dereceli olduğu sınırlardır. Sedimanter çökelme ortam şartlarının zaman içinde dereceli bir şekilde ,yani yavaş yavaş, değişmesinin bir sonucu olarak gelişirler. Dereceli dokanaklar iki şekilde olabilir;

İlerleyen (progresif) tedrici:Bir litolojinin tane boyutu, mineral bileşimi veya diğer fiziksel özellikleri giderek değişikliklere uğrayarak başka bir litolojiye geçişi sonucu oluşur.

Ardalanmalı:her iki birim geçiş zonunda ardışıklı olarak bulunur.

b-)Uyumsuz Kontaklar:   Jeolojik kayıttaki bir kesikliği ve/veya eksikliği ifade eden uyumsuzluklar tortulaşmada duraklama (çökelmezlik), erozyon veya her iki olayın birlikte etkileri sonucu meydana gelir ve uyumsuzluk düzlemi üzerine gelen genç tabakaları daha yaşlı tabakalardan ayırırlar.Bu olaylar, belli bir zaman sürecini temsil eden katmanların istif içinde temsil edilmemesini sonuçlar.

Uyumsuz katmanlar arasında bir açısal ilişkinin varlığı ya da yokluğu, katmanları birbirinden ayıran belirgin erozyonal bir yüzeyin olup olmadığı ve uyumsuzluk yüzeyinin altındaki kayaçların cinsine bağlı olarak dört çeşit uyumsuzluk yüzeyi belirlenmiştir. 

• Açılı Uyumsuzluk 
• Diskonformiti 
• Parakonformiti 
• Nonkonformiti

Uyumsuzluklar, uyumsuz katmanlar arasında açısal bir farklılığın olup olmamasına, bu katmanları ayıran belirgin bir erozyon yüzeyinin bulunup bulunmamasına ve uyumsuzluk yüzeyi altındaki kayaçların tabiatına göre teşhis edilirler.

Üç önemli uyumsuzluk şekli; Açısal uyumsuzluk, Diskonformiti ve Nankonformiti olarak ifade edilir.


Açısal Uyumsuzluk:

Açısal uyumsuzluklarda, uyumsuzluk yüzeyi üzerindeki birim genellikle bir taban konglomerası ile başlar ve bu taban konglomerasının çakılları arasında, daha yaşlı kayaçlarla birlikte, hemen altındaki birimden türemiş parçalar da bulunur. 

Tortulaşma sırasında, henüz pekişmemiş tortul katmanların herhangi bir nedenle kaymaları sonucu oluşan oturma (slump) yapılarında da, kayan kütle ile üstündeki ve altındaki katmanlar arasında belirgin bir açı farklılığı gelişir fakat bu bir açısal uyumsuzluk değildir.

Açısal Uyumsuzluk- Gelişim aşamaları:

• Orojenez: Deniz tabanında çökelmiş katmanların tektonik olaylarla deformasyona uğrayarak su dışına çıkmaları. 
• Erozyon  
• Transgresyon ve genellikle bir taban konglomerası ile başlayan yeni bir tortulaşma.
• Orojenez veya epirojenezle tekrar su dışına çıkma.

Diskonformiti

Uyumsuzluk yüzeyinin altındaki ve üstündeki birimlerin tabakalanma düzlemlerinin birbirine paralel olduğu, genç birimle yaşlı birim arasındaki dokanağın belirgin ya da düzensiz erozyonal bir yüzey olduğu uyumsuzluk çeşididir. Diskonformitiler onlarca metreye ulaşan rölyeflerin olduğu erozyonal yüzeylerde kolayca tanınabilir.

Diskonformiti yüzeyleri veya açılı uyumsuzluk yüzeyleri fosil toprak zonları (paleosol) ya da taban konglomeraları ile temsil edilebilirler. Diskonformitiler düşey yükselme ve bunu takip eden aşınmalar esnasında yatay kalan yaşlı kayaçların belli bir erozyon periyodu sonucunda oluştuğu kabul edilebilir.

Diskonformiti- Gelişim aşamaları:

• Tortulaşma
• Dikey yükselim veya deniz seviyesindeki düşme sonucu tortuların su dışına çıkması veya tortulaşmada duraksama. 
• Erozyon veya çökelmezlik önceki tabakaların epirojenik olaylarla yükselip su dışına çıkmasıyla veya su altında, katmanların yataylılıkları bozulmadan, da meydana gelebilir.
• Subsidans ve yeniden tortulaşma. 
• Erozyona uğramış kayaçlar üzerine yeni tortuların gelmesi. 
• Orojenez veya epirojenezle su dışına çıkma.

Parakonformiti:

Uyumsuzluk düzleminin altında ve üstündeki tabakaların paralel olduğu ve uyumsuzluk düzleminin gözle belirlenemediği ya da herhangi bir erozyonal yüzeyin tanımlanamadığı gizli uyumsuzluklardır. Parakonformitiler kolayca tanınamazlar. Bu yüzeyler fosil zonlarının yokluğu ya da keskin fauna değişmeleri gibi paleontolojik belirtilerden yola çıkılarak belirlenen kayıp katmanlara dayandırılarak tanımlanır.

Nonkonformiti:

Nankonformiti, kristalin (kor ve/veya metamorfik) kayaçlar ile bu kayaçları üstleyen daha genç tortul kayaçlardan ayıran bir erozyon yüzeyidir.

Nonkonformiti- Gelişim aşamaları :

• Erozyona uğramış kristalin (metamorfik ve kor) kayaçlar. 
• Transgresyon, genellikle bir taban konglomerası ile başlayan çökelme. 
• Orojenez veya epirojenezle su dışına çıkma.